ПАЛА ТӦРЕЕНІ, ХОНЫХ ТӦСТЕЕНІ - ЧАСКА

6887 14 ноября 2017 | Асхыс Чайааны

Уғаа тузалығ тоғыс апарчалар ЗАГС тоғынҷылары. Олар чуртағҷыларға чуртас тооза киректелчеткен пічіктер тимнепчепер. Полған на кізее пастағы пічии (тӧреенінеңер киречілепчеткен пічік) ЗАГС-та пирілче. 

Хоных тӧстепчеткен чииттер ЗАГС-сарох маңзырапчалар. Чарылысчатсалар, пуох органның иркінін алтапчалар. Асхыс аймаанда нинҷе пала тӧріпчеткенінеңер, нинҷе кізі ӱрепчеткенінеңер, наа хоных тӧстелчеткенінеңер, чарылыстардаңар Асхыстағы ЗАГС-тың пастығы Светлана Олеговна ЧЕЧИЕВА чоохтал пирген.

-    Светлана Олеговна, Асхыс аймаанда пала кӧп тӧріпче бе?

-    2016 чылда Асхыс аймаанда 573 пала тӧреен, ол санда - 307 оолах паза 266 хызыҷах. Пу чылның пастағы ӱс айында пістің аймахта 107 пала тӧреен, ол санда - 54 оолах паза 53 хызыҷах. Чӱзінҷі пала март айда Пирікчулдағы Сулеймановтар сӧбірезінде тӧреен.
Хакасияның пасха аймахтарынаң тиңнестірзе, иң кӧп пала Асхыс аймааңда тӧріпче, городтарның аразында - Ағбан пастағы орында.
 

-    Асхыс аймаана кірчеткен Палыхтығ суғ аал паза Писхамҷы, Тӧӧ пазы поселоктар Асхыстаң уғаа оортах орныхчалар. Андағы чуртағҷылар пала тӧреенін киречілепчеткен пічікті сірердӧк алчалар ба?

-    Я, прайзы піссер килче. Ипчілер паланы Асхыстағы, Ағбандағы алай Харатастағы пала тапчаң турада таапчалар. Анаң, иблерінзер нанчатсалар, олар піссер кір парыбысчалар. Піс пала тӧреенін киречілепчеткен пічікті табырах тимнеп пирерге кӱстенчебіс. Час палалығ іҷелерге аар-пеер чӧрерге оой нимес нооза.
 

-    Палаларны ӧӧнінде хайди адапчапар ?

-    Пылтыр оолахтарны Артем, Дмитрий паза Александр тіп кӧп адааннар, хызыҷахтарны - Дарья, Анастасия паза Ксения. Пӱӱл оолахтарны Максим, Дамир, Матвей алай Никита адапчалар, хызыҷахтарны - Варвара, Кира, Валерия алай Виктория.

-    Кізі кӧп ӱрепче бе?

-    Пылтыр Асхыс аймаанда 517 кізі ӱреені санға алылған, пӱӱл пастағы ӱс ай аразына - 132 кізі. Сылтағлар аймах-пасха. Ӧӧнінде ағырып ӱрепчелер паза улуғ частығлар ах чарыхтаң парчалар.
Пӱӱнгі кӱнде чииттерні кӧрерге ӧріністіг. Олар, спортнаң айғазып, хазых чуртас апарчалар. Асхыстағы стадионда чииттер тол парча. Спортнаң айғазары ам модада полча. Олар тамкы тартарға, изірткіліг суғ ізерге тартылбинчалар.

-    Светлана Олеговна, Асхыс аймааңда тойлар кӧп иртче бе?

-    Ирткен чылларны алза, амғы туста хоных тӧстепчеткеннернің саны тӱсче. 2016 чыл саарсых чыл полған. Чон, тізең, киртінҷек, аннаңар даа, неке, андағ чылда хоных тӧстирге кӱстенминчелер, тойлар асхынах иртірілче. Пылтыр пістің ЗАГС-та 177 наа сӧбіре регистрация ирткен, пӱӱл ӱс ай аразына - 43 сӧбіре. Чон киртінізі хоостыра майда чииттер сӧбіре тӧстирге хынминчалар. Чуртас тооза майығарлар тіп сағынчалар. Пуӱл хоных тӧстепчеткеннернің саны пӧзік полар тіп ізенчем. Чииттер, піссер сығдырадып, чайғызына регистрация иртірер кӱнні таллапчалар.

-    Регистрация тузында пурбалар ползар тӱсчелер бе?

-    Регистрация тузында пурба ползар тӱскені хомайға саналча тіп киртініс пар. Чииттернің холлары сірлессе дее, че пурбаны тӱзіргелектер.

-    Нинҷе частығ кізілер ӧӧнінде сӧбіре тӧстепчелер?

-    Ӧӧнінде 20 - 30 частығ чииттер. Че хыныс кізінің чазын сурбинча. 40 алай 60 частығлар даа хоных тӧстепчелер. Улуғ частығлар ӧӧнінде уйатчалар, кир парып, сӧбіре тӧстирге сағыныбыстыбыс тіпчелер. Кізі нинҷе дее частығда позының чардығын таап алча. Аннаңар мында пір дее уйатчаң ниме чоғыл. Ӧӧні - часкалығ ползыннар.

-    Пайрамнығ тойлар иртірчезерӧк, неке?

-    Пылтыр пip ирепчі бриллиант тойын таныхтаан. Олар 60 чыл хада чуртап салғаннар. ЗАГС-тың залынзар туған-чағыннары сыыспааннар. Оларның пис пала, 15 парха, алты кӧргенек. Чағын туғаннары кӧп.
10 чыл хада чуртап салған ирепчілер пайрамнарын таныхтапчалар. Піреезі хакас тойын иртірче. Піс позыбыс таа пайрамнығ тойларға аалҷыларны хығырчабыс. Пір андағ тойда Асхыстағы культура туразынаң Рустам Иптышев, киліп, сарнап, хомыснаң ойнаан, музыка школазының олғанахтары «Алтын той» сарынны толдырғаннар.

-    Чарылыстар кӧп пе?

-    Пылтыр Асхыс аймаанда 105 сӧбіре чарылыс парған, пӱӱл ӱс ай аразына - 43 сӧбіре. Амғы чииттер табырах сағыстығлар, оларның сыдамахтары чоғыл. Полған на сӧбіреде хырыс-табыс пол парча нооза. Кізее амырирға, хылиин тӱзірерге кирек. Че чииттер сала маңзыри ЗАГС-cap чарылызарға чӱгӱрчелер. Іди постарын саба тудынчалар. Оларға улуғларының чооғын истерге кирек. Чарылыс парған соонаң, нинҷе-де тус пазынаң, олар пазох ынағлас парчалар, анаң регистрация иртірерге килчелер. Аннаңар чарылызар алнында ибіре-сибіре сағынып аларға кирек. Тӧстеп алған нимені сайбабызарға ӱр нимес.

ЗАГС-та чарылызардаңар айланыс пічиин пасхан соонаң пір ай сахтирға кирек. Ирепчее ынағлазарға тус пирілче. Чарас полбазалар, чарылыс парчалар.

-    ЗАГС органы паза хаңдағ мероприятиелер иртірче?

-    2017 чыл Россиядағы ЗАГС органнарына пайрамнығ чыл полча. 100 чыл мының алнында, 1917 чылда, пістің хазнада ЗАГС органнары тӧстелгеннер. Алнында метрика книгалары тигіриблерде пазылҷаң.
Ідӧк піс пӱӱлгі чӱзінҷі тойны таныхтирбыс. Піс ол танығлығ кӱнге азынада тимненчебіс. Ідӧк пу чылда ікі чӱзінҷі, ӱс чӱзінҷі паланың тӧреенін таныхтирбыс. Андағ ӱлӱкӱннерге Асхыс аймааның пасха учреждениелерінің тоғынҷылары аалҷы полып килчелер: чонға социальнай полызығ пирҷең службадаң, МФЦ-даң, администрациядаң. Прайзы сыйых ағылча. Піс тее, ЗАГС тоғынҷылары, ол учреждениелернің мероприятиелеріне чӧрчебіс.
Пӱӱл февраль айда Катанов аалда улуғ частығ чуртағҷыны 100 чазынаң алғыстаабыс. Федора Афанасьевна Боргоякова 1917 чылда 16 февральда тӧреен. Хазнаның иң сидік чыллары аның чуртазына киліс парған: колхозтар тӧстелгені, Илбек Ада чаа, чаа соондағы ӧзӧгіс, Совет Союзы изелгені. Ол Терентий Николаевичнең хада 10 пала ӧскір салған, парха-кӧргенектері пар.
 

-    Светлана Олеговна, позыңардаңар чоохтап пиріңер.

-    Мин Ағбанда даа тӧреен ползабын, че Асхыста ӧскем, андох школаа чӧргем. Анаң Ағбандағы национальнай гимназияны тоосхам. Хакас хазна университедінің экономика факультедінде ӱгренгем. Амды Асхыстағы ЗАГС-тың пастығы полчам. Хонғаным Максим Юрьевич Чечиевнең хада ікі оол ӧскірчебіс.


Автор : Татьяна ТЮТЮБЕЕВА

http://khakaschiry.ru/news//detail.php?ID=4146
 

Комментировать