ИҢ УЛУҒ САД ПОЛАР!

1164 17 января 2018 | Асхыс Чайааны

Ирткен чылда Хакасияның Тиліс чӧбі чыылығларын республиканың городтарында паза аймах кіннерінде иртірген. Асхыстағы чыылығда Хакасия пазы Виктор Зиминні Россиядағы иң килкім садты пістің республикада тӧстирінеңер инвестиция проекті чӧпсіндірген. Тиліс чӧбінің ол чыылии соонаң республика устағҷызы инвесторнаң тоғасхан, проектті чуртасха кирерінҷе сурығларны ӱзӱрген паза хай пірее чахығлар пирген. Пӱӱнгі кӱнге хайдағ тоғыс иділ парғаны, сидік сурығларны пӧгері паза мыннаң мындар толдырар тоғыстар теестегі чыылығның кӱн суриина сығарылғаннар.
- Пу проект Хакасияа ла нимес, Россияа даа уғаа хынығ паза кирек проект тіп санапчам, - таныхтаан Виктор Зимин. - Иң пастағызын, ол ас-тамах читкіҷе сығарыларына кӧстелген, аннаңар піс сад тӧстиріне
прай оңдайларнаң полызарға кирекпіс.
Пӱӱнгі кӱнге ниме иділ парғаннаңар паза пу чылға кӧрiлген тоғыстардаңар чарытхан Сергей Бахтин, инвесторларның кізізі. Аның чооғынаң, 2017 чылда нинҷе-де кирек чӧптезіглер иділген: істезіг институдынаң селекция ағастарын садызарынҷа, Асхыс аймаа устағ-пастаанаң тузаланысха чир паза оборудование аларынҷа. 2018 чылда часхызын суғ системазын пӱдірері, хорбыларны одыртары, чирні сиденнирі кӧрілче. Инвесторлар полған на сурығны чарыда, ситкіп кӧрчеткені сан пирісте іле пілдірген.
Чир суриин пӧкчеткенде, Сергей Бахтин пастағы сидіксініске урунған: тархын хумартхыларына - кӱргеннерге. Инвесторларға сад тӧстиріне 1300 азыра гектар аал хонии чирі кирек. Олар таллап алған чирлер сад ӧскіреріне килістіре, че, пӱдіріг апарарға итсе, ол чирлердегі тархын хумартхыларын істезерге кирек. Пӱдіріг садты суғлаҷаң системаны тӧстиріне теелче, ол санда чир тоғыстарын апарарына. Проект хоостыра садты тамҷығастап суғлиры кӧрілче. Аннаңар суғ сығарҷаң, аны чығҷаң орыннар паза таратчаң чоллар пӱдірерге кирек. Істезіглер иртірбеенде, пӱдіріг тоғыстарын апарарға чарабас. Андағ оңдайнаң, пу сурығ пӧгілбеенде, тоғысты орнынаң тибірет полбассың.
Ікінҷі сурии - чарытхы тартары. Тоғыстар уғаа аарлыға паалалған тіп санапча инвесторлар кізізі, аннаңар олох тоғыстарны ниик паанаң толдырар компания кирек полған. Андағ компания табылған.
Пу паза пасха даа сығысчатхан сурығларны пӧгерінде инвесторларға чахсы полысча Хакасияның тиліс фонды, экономика тилізі министерствозы, Асхыс аймааның устағ-пастаа. Оларның полызиинаң чарытхы хай-хай ниикке тартылар. Пастағы сурығны пӧгерін чарытхан Хакасияның культура ис-пайының хумартхыларын хайраллирынҷа хазна инспекциязының устағҷызы Дмитрий Левченко. Аның искіриинең, 2017 чылда Хакасия пазы Россияның культура министерствозынзар айланған сылтаанда, амды республикада пу тоғыстарны иртірҷең пос эксперттері пар, аннаңар істезіг тоғыстары кӧрілген тусха толдырылар, че хар хайылған соонаң на.
Проект паазы уғаа аарлығ, аннаңар сад тӧстирінің пастағҷылары хоза инвесторларны тілепчелер. Ідӧк хазнаның хабазиина ізенчелер. Инфраструктура тартырарынҷа хорадығларны айландырарынҷа федеральнай программалар пар. Кӧзідімге, Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министрі Александр Башковтың сан пирізінең, садты суғлаҷаң система проектін тимнеен хорадығларның 90 % республика бюджедінең айландырылар. Пӱӱл Россияның аал хонии паза ас-тамах министерствозы майда «Россияның аал хонии чирлерінің мелиорациязын тилідері 2014 - 2020 чылларға» федеральнай программаҷа 2019 чылда хабазар проекттерні таллир, хайзынзар пу проектті киріп аларға пӧгін турғысхан республика пазы.
Хакасия пазы Виктор Зимин проекттің республикаа киректелчеткеніне хайығ айландырған паза мыннаң мындархы тоғыстарны толдырар тустарны кӧр салған. Проекттің чуртасха кирілчеткенін сыныхтағда тудар Хакасия пазы орынҷызының тоғызын толдырчатхан Андрей Новосёлов.
- Асхыс аймаана чуртасха кирілчеткен проект кӧп туза ағылар, ол парысха, ис-пайға налогтар, наа тоғыс орыннары, - чарытхан чыылығ соонаң Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашев. - Сағам сад тӧстиріне 1000 гектар тузаланысха пиріл парған. Пастағы парыс алғанҷа, инвесторларға льгота пирілче. Республика аймахтарына, уламох хайда килкім сығарыстар чоғыл, чир ис-пайы анылбинча, мындағ инвестициялар уғаа кирек.

Автор : Наталья СУБРАКОВА
http://khakaschiry.ru/news/detail.php?ID=5201

Комментировать